Rozdział 3: Schindler w Krakowie
Aus PemperWiki
„Nikt oprócz Schindlera nie był zainteresowany naszym losem. Jego odwaga przywróciła moją wiarę w ludzkość. Gdy spotykałem go na terenie obozu wiedziałem, że istnieje inny świat dla którego opłaca się żyć.“
– Mietek Pemper, Der Rettende Weg, Schindlers Liste, Die Wahre Geschichte, Hamburg 2005, S.102
„Jestem oddalony od bycia świętym, żyjąc jako człowiek bez umiaru popełniłem więcej błędów niż większość tych, którzy poprawnie podążają przez życie“
– David Crowe, Oskar Schindler, Die Biographie, Berlin 2005, S158
Pomocnicy Schindlera i działalność gospodarcza
Pierwsze przyjaźnie „Leopold Pfefferberg – Page”
Po raz pierwszy Leopold Pfefferberg spotkał Schindlera w listopadzie 1939 r. w mieszkaniu swojej matki. Schindler nie mówił prawie wcale po polsku i w ten sposób Poldek Pfefferberg stał się jego tłumaczem. Leopold Pfefferberg urodził się 20 marca 1913 r. w Krakowie. Po wojnie emigrował do USA, gdzie zmienił nazwisko na Page i zmarł wiosną 2001 r. Pfefferberg studiował na uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Po studiach podjął pracę jako nauczyciel w jednym z żydowskich gimnazjów. Później służył w radze podporucznika w polskiej armii. We wrześniu 1939 r. został zraniony podczas bitwy nad Sanem i do momentu dostania się do niemieckiej niewoli przebywał w szpitalu wojskowym w Przemyślu. Dzięki sprytnej sztuczce udało mu się uniknąć deportacji na roboty przymusowe do Rzeszy.
„Okupacja – racjonowanie – wywłaszczenie”
Racjonowanie żywności zmusiło Żydów do szukania innych sposób pozyskania jedzenia, np. na czarnym rynku. Żydzi nie otrzymywali nawet 1/4 ilości żywności przekazywanej innym grupom mieszkańców. „Cukier, jajka, mąka bądź ziemniaki były przeznaczone wyłącznie dla tych, którzy nie byli Żydami” [1] Każdy Żyd miał otrzymywać dziennie nie więcej niż 184 kalorie. W odróżnieniu do Polaków Żydzi mieli zakaz zakupu dodatkowych porcji żywności. Sytuacja krakowskich Żydów pogorszyła się po utworzeniu getta. W ramach swoich planów masowego mordu na Żydach naziści po prostu pozwalali im umierać z głodu. Zadaniem Pfefferbega polegało na zaopatrywaniu Schindlera w artykuły dostępne na czarnym rynku. Te dwie osobowości wiele łączyło: obydwoje byli indywidualistami, niezależni, pewni siebie, o silnej woli i nieustraszeni.
Pomocnicy Schindlera: Izaak Stern i Mietek Pemper
Izaak Stern był kierownikiem biura w żydowskim zakładzie włókienniczym J.C. Buchheister. Powiernikiem tego zakładu był Josef Aue. Schindler i Stern poznali się w momencie, gdy Schindler zastanawiał się nad przejęciem firmy Rekord GmbH. Stern udzielił Schindlerowi wszystkich potrzebnych informacji na temat firmy Rekord i poradził mu, aby dokonał zakupu firmy za pośrednictwem sądu a nie za pośrednictwem Urzędu Powierniczego. Oskar Schindler był pod dużym wrażeniem ogromnej wiedzy Sterna z zakresu ekonomii i handlu. Izaak Stern nigdy nie pracował w fabryce Schindlera i nigdy nie był więźniem w żydowskim obozie koło fabryki Schindlera. W obozie w Płaszowie Stern kierował biurem rozliczeń warsztatowych. Stern nie miał prawie żadnego kontaktu z Göthem[2] W filmie Spielberga scenarzysta Steven Zaillian stworzył z postaci Sterna alter ego Oskara Schindlera. Ponadto filmowa postać Sterna jest konglomeratem dwóch prawdziwych osób: Izaaka Sterna i Mietka Pempera. Oskar Schindler poznał Mietka Pempera dopiero wtedy, gdy stał się sekretarzem Götha, czyli najwcześniej pod koniec marca 1943 r.[3] Współpraca Pempera z Schindlerem umożliwiła ratunek 1100 Żydów. „Gdy Göth wyjeżdżał na inspekcje podobozów […] spotykaliśmy się na korytarzach komendantury, jednak nigdy w gabinecie Götha. […] Schindler chciał wiedzieć co dzieje się w obozie, w jaki sposób może chronić swoich pracowników i jakiego zagrożenia należy się spodziewać. Ponadto Schindler interesował się sytuacją Żydów w innych podobozach. […] Poza nim nikt nie interesował się losem swoich pracowników. To on był jedyny, który pytał się mnie „Co mogę zrobić, aby uratować moich żydowskich pracowników?”. Wtedy pomyślałem, że z jego pomocą należy spróbować podjąć próbę ratunku. Nikt oprócz Schindlera nie był zainteresowany naszym losem. Jego odwaga przywróciła moją wiarę w ludzkość. Gdy spotykałem go na terenie obozu wiedziałem, że istnieje inny świat dla którego opłaca się żyć.”[4]
Dla Schindlera ważniejszą osobą niż Stern był Bankier[5] Przyjaciele Schindlera śmiali się z niego: „Jego majątek składał się z Żyda o nazwisku Bankier i z kilku emaliowanych pokrywek”[6] Bankier prowadził fabrykę, przyjmował polskich biznesmenów i przygotował „przybycie pierwszych żydowskich pracowników do Emalii. Za biurem Schindlera znajdowało się jego biuro. Ponadto miał przepustkę, która pozwalała mu swobodnie chodzić między fabryką a terenem getta. […] bez Bankiera nie byłoby żadnego Schindlera”. Poza tym Bankier pilnował, aby fabryka przez cały czas miała nadprodukcję. Dodatkowe wyroby sprzedawał na czarnym rynku. Z handlu na czarnym rynku Schindler pozyskiwał ogromne sumy pieniędzy, które przeznaczał na zatrudnianie lub ratunek setek Żydów. Mimo wszystkiego, co Schindler zrobił dla Żydów, większość z nich podchodziła do niego z nieufnością, bo przecież był Niemcem.
Samoocena Oskara Schindlera
W jednym z listów do dr Ball-Kalduriego Schindler pisze o sobie: „Jestem oddalony od bycia świętym, żyjąc jako człowiek bez umiaru popełniłem więcej błędów niż większość tych, którzy poprawnie podążają przez życie“[7] Oskar Schindler przyznawał, że nie zawsze żył jak prawy człowiek i że tego żałuje. Przyznał się do swoich błędów i nieustannie powtarzał, że zawsze starał się pomagać wszystkim tym ze „swoich” Żydów, którzy nie mogli sobie pomóc sami.
Oskar Schindler w roli krakowskiego fabrykanta
W 1940 r. Schindler prowadził trzy firmy w Krakowie: fabrykę emalii „Deutsche EMaillefabirk”, hurtownię Szlomo Wienera i Prokocimską Hutę Szkła. Po wojnie Schindler opowiadał o 1700 do 1750 pracownikach zatrudnionych w fabryce emalii – 1000 z nich było Żydami. Po przeniesieniu fabryki do Brünnlitz w Krakowie pozostało 650 polskich pracowników, którzy mieli kontynuować produkcję. W hucie szkła, która znajdowała się naprzeciwko fabryki emalii, Schindler zatrudniał 350 do 380 osób, którzy byli Polakami bez żydowskiego pochodzenia. Polscy pracownicy byli z reguły traktowani jak normalni robotnicy – także przez SS. W raporcie sporządzonym w 1955 r. Schindler napisał: „Z uwagi na fakt, że większość moich żydowskich pracowników była Żydami z Krakowa setki polskich pracowników tworzyło cenny pomost na stronę aryjską i umożliwiało na utrzymywanie kontaktów z miastem.“[8]
Żydzi jako tania siła robocza
W okresie od 1939 r. do 1945 r. ilość zatrudnionych Żydów u Schindlera stale wzrastała. W 1939 r. pracowało u niego 7 Żydów, w 1940 r. już 150, w 1941 r. 190, w 1942 r. 550, w 1943 r. 900, w 1944 r. 1000 i w końcu w 1945 r. ponad 110 Żydów [9]. W czym należy upatrywać przyczynę takiego wzrostu zatrudnienia u Schindlera. Początkowo były to czysto ekonomiczne przyczyny, ponieważ Żydzi byli tanią siłą roboczą. Później powodem była wysoka wydajność tych ludzi, a w okresie końcowym próba Schindlera uratowania Żydów przed zagładą. Schindler płacił do SS 5 złotych dziennie za każdego żydowskiego pracownika. Natomiast polscy pracownicy zarabiali 8-35 złotych na godzinę. Schindler prowadził podwójną księgowość: księgi oficjalne i księgi w których dokumentował obroty na czarnym rynku.
Wysoka wydajność żydowskich pracowników
Jednym z powodów zatrudniania Żydów był fakt, że pracowali oni solidniej i wydajniej niż Polacy. Wraz ze wzrostem produkcji zbrojeniowej coraz więcej robotników – w tym głownie Polaków – było wywożonych w głąb Rzeczy na roboty przymusowe. Efektem tego był brak siły roboczej w polskich fabrykach. Mimo wielu zachęt i podwyżek Polacy coraz częściej nie stawiali się do pracy. W 1943 r. 1/3 Polaków nie chodziła do oficjalnej pracy, ponieważ praca na czarno była bardziej opłacalna.
Schindler bogaci się
Oskar Schindler przybył do Krakowa, aby wzbogacić się na czarnym rynku. Najbardziej opłacalne były transakcje z Wehrmachtem, która z uwagi na swoje kontakty na polskim czarnym rynku posiadała ogromne ilości towarów wymiennych. Na czarnym rynku można było w bardzo krótkim czasie zbić prawdziwy majątek. Schindler bardzo szybko dostrzegł tę możliwość. Schindler korzystał ze znajomości i umiejętności handlowych Abrahama Bankiera, który ze swojej strony podsycał chęć wzbogacania się Schindlera i namawiał go do zatrudniania jak największej ilości Żydów.
Budowa podobozu
Z biegiem czasu Schindler przekonał komendanta obozu w Płaszowie Amona Götha do budowy podobozu dla swoich Żydów obejmującego całą strukturę obozową. W tym obozie Schindler udostępnił miejsce dla kolejnych 450 Żydów pracujących w pobliskich niemieckich firmach i zapewniał im opiekę zdrowotną oraz odpowiednie wyżywienie.
Przypisy
- ↑ D.C: S.114
- ↑ Patrz Mietek Pemper, ibidem s.95 i n. Natomiast D. Crowe uważa, że Stern pracował w sekretariacie Götha, tamże s. 114.
- ↑ Mietek Pemper, ibidem, s. 93f; s. 102 i n.
- ↑ Mietek Pemper s.102-103.
- ↑ W swojej książce Mietek Pemper sprzeciwia się twierdzeniu Sterna, że to Stern jest odpowiedzialny za przekształcenie obozu pracy w Płaszowie na obóz koncentracyjny. Por. ekspertyza Wiktorii Hertling u Pempera, ibidem s. 269-274.
- ↑ Cytat według Davida Crowe, s. 127.
- ↑ David Crowe, S.158
- ↑ Raport Schindler dla Jointu, przedruk Erika Rosenberg (wyd.): Ich, Oskar Schindler; Monachium 2000, s.83 i n.
Rozdział 1: Młody Schindler • Rozdział 2: Agent Abwehry • Rozdział 3: Schindler w Krakowie • Rozdział 4: Zmiana Schindlera • Rozdział 5: Emalia jako podobóz obozu pracy • Rozdział 6: Oskar Schindler jako kurier • Rozdział 7: Przeniesienie fabryki do Brünnlitz • Rozdział 8: „Lista Schindlera“ • Rozdział 9: Brünnlitz • Rozdział 10: Schindler w Niemczech • Rozdział 11: Emigracja do Argentyny i powrót • Rozdział 12: Projekt filmu o Oskarze Schindlerze • Rozdział 13: Ostatnie lata życia Schindlera
