Rozdział 2: Agent Abwehry

Aus PemperWiki

Wechseln zu: Navigation, Suche
<- Vorhergehendes Kapitel lesen - Nächstes Kapitel lesen ->
Oskar Schindler z własnym zdjęciem w ręce
Oskar Schindler z własnym zdjęciem w ręce

Inhaltsverzeichnis

Werbunek Schindlera

Fragment biografii Oskara Schindlera
Fragment biografii Oskara Schindlera
Oskar Schindler w Argentynie, po 1945 r.
Oskar Schindler w Argentynie, po 1945 r.

W 1935 r. Oskar Schindler wstąpił do Partii Niemców Sudeckich, a w 1938 r. do NSDAP. W napisanej w 1966 r. biografii, która znajduje się w Federalnym Archiwum w Koblencji, Schindler przemilcza te fakty [1].Pierwsze kontakty z niemieckim wywiadem nastąpiły prawdopodobnie już w 1935 r. [2]. Po zakończeniu wojny Schindler był poszukiwany przez Republikę Czechosłowacką jako zbrodniarz wojenny i groziła mu kara śmierci. Dlatego nie dziwi fakt, że o swojej działalności wywiadowczej opowiedział dopiero po powrocie z Argentyny w 1966 r. W swojej biografii Schindler wspomina, że w 1936 r. został członkiem Abwehry [3]. W hotelu Juppebad w Ziegelhals (dzisiaj Głuchołazy w Polsce) Schindler przypadkowo poznał dyrektorkę hotelu Gritt Schwarzer. Z tej znajomości rozwinął się romans, który trwał 3 lata. Najprawdopodobniej to właśnie Schwarzer poznała Schindlera z szefem Abwehry Eberhardem Gebauer, który zlecił Schindlerowi zdobywanie wojskowych informacji dla organizacji admirała Canarisa.[4]

Przydatność i motywy

W ściśle tajnym sprawozdaniu tajnej policji z 28.7.1938 r. Oskar Schindler został opisany jako „szpieg wysokiej rangi, który jest wyjątkowo niebezpieczny” [5]. Jednak temu opisowi przeczy prawdziwa rola Oskara Schindlera w Abwehrze, która została mocno przeceniona przez Davida Crowe. Dr Sobotka, szef komendy policji w Brnie, który podpisał przyznanie się do winy Schindlera po jego aresztowaniu w 1938 r., opisał przydatność Oskara Schindlera jako agenta Abwehry w sposób następujący: posiada umiejętność manipulowania ludźmi, wrodzoną inteligencję oraz dobrą technikę obserwacji[6]. Jednak Oskar Schindler nie motywuje chęci wstąpienia w szeregi Abwehry pobudkami patriotycznymi. Jest on „osobą o podejrzanym [7] charakterze”, której chodzi jedynie o to, aby „niewiele pracować, a dużo zarabiać”[8]

Zakres zadań w wywiadzie

Wprowadzenie obowiązkowej służby wojskowej w 1935 r. umożliwiło admirałowi Canarisowi sukcesywną rozbudowę Abwehry. Wydział kontrwywiadu IIIF zajmował się rekrutacją obcokrajowców nie mieszkających na terenie Niemiec i wysyłaniem ich do rozpracowywania obcych organizacji wywiadowczych za granicą. Pracownicy działu IIIF Abwehry działali także w miejscach granicznych i współpracowali z policją w zielonych mundurach. Oskar Schindler pracował dla wydziału IIIF w Opavie, a jego oficerem prowadzącym był major Pathe [9] Oskar Schindler był rezerwistą armii czechosłowackiej. Dlatego oczekiwano od niego informacji wojskowych i werbunku nowych agentów. Po aresztowaniu Schindlera w 1938 r. i ułaskawieniu na mocy Układu Monachijskiego Oskar otrzymał awans na zastępcę dowódcy grupy 25 tajnych agentów w Ostrawie położonej przy polsko-czeskiej granicy. W ramach sowich działań Oskar Schindler zdobywał materiały dotyczące czechosłowackiej sieci kolejowej i współpracował przy przygotowaniach wkroczenia armii Niemieckiej do Polski [10]

Werbunek Leo Pruscha

Działalność Schindlera jako agenta organizacji admirała Canarisa jest potwierdzona przez liczne sprawozdania, protokoły z przesłuchań oraz raporty Gestapo [11].Oskar Schindler został aresztowany w ramach akcji werbunkowej Leo Pruscha, pracującego w okienku urzędnika kolei państwowych. Schindler przekonał go do zbierania informacji wojskowych oraz informacji dotyczących aspektów technicznych kolei. Te materiały miały zostać wykorzystane m.in. do przygotowania wkroczenia armii niemieckiej na teren pozostałej Czechosłowacji. Oskar Schindler, który działał pod pseudonimem „Müller”, zwerbował swojego znajomego Leo Purscha i przewiózł go przez granicę do Niemiec. Tam od oficera prowadzącego Kreuzigera Pruscha otrzymał dokładne informacje na temat oczekiwań stawianych przez Abwehrę. Zadaniem Pruscha miała być obserwacja jednostek wojskowych oraz werbowanie kolejnych informatorów. Rzeczywiście Pruscha zdobył kilka istotnych informacji na temat połączeń kolejowych i przekazał je „Müllerowi” [12]

Aresztowanie Schindlera

Oskar Schindler został aresztowany podczas próby zwerbowania Rudolfa Huschka, posterunkowego policji państwowej. Oskar Schindler szybko przyznał się do zarzucanych mu czynów i siedział w więzieniu od 18 lipca do 7 października. Akt oskarżenia przeciwko Schindlerowi został przygotowany w Brnie. Oprócz Schindlera aresztowano także Leo Pruscha, który miał być torturowany przez czechosłowackich policjantów. Nie zachowały się żadne akta dotyczące procesu i wyroku. Według relacji Emilii Schindler jej mąż został skazany na śmierć. Według Robina O`Neilla, brytyjskiego inspektora w stanie spoczynku który poświęcił ponad 10 lat na rekonstrukcję życiorysu Schindlera, Oskar Schindler został skazany na dwa lata więzienia. Historycy z Czech mówią o czternastu latach. Po aresztowaniu Schindlera Abwehra przestała się nim interesować. Na skutek Układu Monachijskiego Schindler został zwolniony z więźnia i deportowany z Brna do Zwittau, które w międzyczasie stało się częścią Rzeszy [13].

Zwolnienie Schindlera

Wejście do Czechosłowacji, 9 październik 1938 r.
Wejście do Czechosłowacji, 9 październik 1938 r.

W ciągu tygodnia po zwolnieniu Schindler powrócił do Zwittau. Tam czekały na niego nowe zadania, bowiem Abwehra była w trakcie przygotowań pełnej okupacji Czechosłowacji a następnie Polski. Kara więzienia przyczyniła się do awansu Oskara Schindlera, wzrostu uznania wobec niego i uwiarygodniła go jako niemieckiego patriotę.[14].

Wniosek o członkostwo w partii

Zwittau – miasto rodzinne Schindlera
Zwittau – miasto rodzinne Schindlera

Po powrocie do Zwittau w 1938 r. Oskar Schindler szybko złożył wniosek o przyjęcie do NSDAP. 2 lutego otrzymał wstępne potwierdzenie przyjęcia. Pozostała jeszcze kwestia wyjaśnienia jego aresztowań w latach 30tych, które Schindler wymienił w swoim wniosku. Ponadto partia musiała sprawdzić, czy polityczne przekonania Schindlera odpowiadały wymaganiom partyjnym. Ostatecznie dr Gerlich, funkcjonariusz partyjny Okręgu Rzeszy Kraj Sudetów, doszedł do wniosku, że kary uprzednio odbyte przez Schindlera „w obliczu jego charakteru i zachowania partyjnego nie stoją na przeszkodzie, aby przyjąć go do NSDAP” [15]

Schindler w grupie planowania agentów

Po przyłączeniu Kraju Sudetów do Rzeszy Oskar Schindler awansował z tajniaka na zastępcę grupy agentów działających w Ostrawie niedaleko polskiej granicy. Po wojnie, podczas sprawdzania tego okresu działalności Schindlera, kilku agentów oceniło go jako kierownika operacyjnego grupy ostrawskiej [16] Ostrawa była jednym z głównych punktów w których przygotowywano przejęcie władzy w Czechach i Morawach. Jednak rzeczywista rola Oskara Schindlera jest do dzisiaj źródłem różnych spekulacji.[17]

Schindler w Ostrawie

Od stycznia 1939 r. Oskar i Emilia Schindler mieszkali w Ostrawie. Z uwagi na strategiczne położenie Ostrawa została zajęta przez Wehrmacht jeszcze przed oficjalną aneksją Czech i Moraw i szybko stała się ważnym miejscem podsłuchów i punktem zbiorczym działalności wywiadowczej. Schindlerowie przez całą wojnę utrzymywali swoje mieszkanie na Parkstraße 1. W latach 1939-1941 mieszkała tam Emilia Schindler i z tego mieszkania przeprowadziła się do męża do Krakowa [18] W jednym z listów do Fritza Langa Schindler opisał swój przyjazd do Ostrawy: „Wtedy nastąpiło przejęcie, amnestia Hitlera, a ja zostałem zwolniony z więźnia i pozbawiony majątku, ponieważ firma znajdowała się na terenie protektoratu. W ten sposób z lekkomyślności stałem się męczennikiem. Wtedy pojawił się oficer Abwehry i zaproponował mi pracę jako urzędnik Abwehry. W obliczu rozgardiaszu wywołanego przez grupujące się formacje Wehrmachtu ta praca wydała mi się najsensowniejsza (prawdopodobnie byłem także pod wpływem opowieści mojego ojca o cudownej służbie na froncie; ojciec nie mieszał się w politykę, jednak tradycja armii cesarskiej była dla niego święta). Ponadto czułem się także trochę zagubiony, ponieważ mimo nimbu więźnia politycznego do ostatnich chwil przed aresztowaniem prowokacyjnie spotykałem się z moimi żydowskimi (byłymi) kolegami ze szkoły i przyjaciółmi. Robiłem to, gdy inni już nie odpowiadali na ich pozdrowienia. Dlatego decydując się na tę posadę miałem nadzieję, że znajdę ochronę przed atakami nawiązującymi do moich żydowskich przyjaźni. Te ataki szybko się pojawiły, lecz na szczęście nie miały większego znaczenia. Tak więc znalazłem się na posadzie w jednej z willi w Ostrawie, a ludzie, którzy zostali mi przydzieleni pracowali w Polsce i na Białorusi. (…) Mimo, że wyniki ich pracy były interesujące, a ja cieszyłem się pewną swobodą w wykonywaniu moich obowiązków, to już niebawem regulaminowość tej posady zaczęła działać mi na nerwy. Nigdy w życiu nie miałem przełożonych (podczas służby w czeskiej armii bardziej zajmowałem się sportem, niż żołnierką). Teraz wokół mnie byli podporządkowani oficerowie, którzy rządzili koszarowym tonem i którym często brakowało jakiekolwiek psychologicznej delikatności, która w tej pracy była przecież ważniejsza niż jakiekolwiek odznaczenia…” [19] Tak więc przed wkrocznieme niemieckiej armii na teren Czechosłowacji Schindler był „członkiem … Abwehry podlegającej pod Wehrmacht”, przy czym „przez pewien czas pełnił funkcję dowódcy Einsatzgruppe podlegającej pod Generalkommando Breslau”, pod jednostkę Abwehry w ówczesnym Breslau [20]. Najprawdopodobniej wtedy nawiązał znajomości i kontakty, które umożliwiły mu otwarcie fabryki w Krakowie.[21]

Przygotowania do napaści na Polskę

Polskie miasto po zajęciu przez Niemców, 1 wrzesień 1939 r.
Polskie miasto po zajęciu przez Niemców, 1 wrzesień 1939 r.

Odrzucenie żądań Hitlera dotyczących zwrotu Gdańska i udzielenia praw tranzytowych przez polski rząd zwiększyło prawdopodobieństwo niemieckiej napaści na Polskę. Mimo tego, iż 31 marca 1939 r. brytyjski premier Neville Chamberlain zagwarantował Polsce wsparcie w przypadku niemieckiej napaści, Hitler już na początku kwietnia tego roku wydał rozkaz przygotowania planu wkroczenia do Polski. Przygotowania były prowadzone pod kryptonimem „Weiß” [22] Rozkaz Hitlera przewidywał polityczną izolację Polski, a następnie rozbicie polskich sił przez niemiecką armię.

Rola Oskara Schindlera

W trakcie przygotowań napaści na Polskę grupa Oskara Schindlera, czyli podlegające pod rozkazy majora Plathe komando VIII, pełniła wyłącznie funkcję nadzorczą. Jej zadanie polegało na informowaniu głównej kwatery Abwehry o sukcesach lub porażkach II działu Abwehry pod rozkazami podporucznika Hernzera (oddział Abwehry w Breslau) podczas przejmowania ważnego pod względem strategicznym tunelu kolejowego na Przełęczy Jabłonkowskiej. Innym zadaniem Oskara Schindlera było zdobycie polskich mundurów, które zostały wykorzystane przeprowadzenia prowokacji gliwckiej (pretekst do rozpoczęcia wojny) [23] Nawet David Crowe, który zbyt dużo miejsca poświęcił wywiadowczej działalności Schindlera, stwierdził „Mundury były jedynym przyczynkiem Schindlera do przygotowań napaści na Polskę” [24] Obiektywnie rzecz biorąc należy zrelatywizować rolę Oskara Schindlera jako „znaczącego agenta Abwehry”, ponieważ to przekonanie opiera się jedynie na bardzo nielicznych dokumentach źródłowych [25]

Kraków: pierwsze dni pod niemiecką okupacją

Kraków ok. 1941 r.
Kraków ok. 1941 r.
Grabarz w getcie warszawskim, 19 wrzesień 1941 r.
Grabarz w getcie warszawskim, 19 wrzesień 1941 r.

5 września 14 Armia Wehrmachtu dotarła do Krakowa. Przez następne sześć lat okupacji Niemcy prowadzili podwójną wojnę: przeciwko Polakom nie będącym Żydami i przeciwko polskim Żydom. Do Polski wysłano przeszkolone Grupy Operacyjne – 2700 członków służby bezpieczeństwa, policji bezpieczeństwa i SS – w celu zwalczania tzw. wrogich elementów. Zadaniem tych grup było „Zneutralizowanie i eksterminacja wszystkich elementów społecznych, które mogłyby zagrozić niemieckiej władzy w Austrii, potem w Czechach i na Morawach i w końcu w Polsce”. P napaści na Związek Radziecki w 1941 r. Grupy Operacyjne stały się szwadronami śmierci, które miały zamordować wszystkich Żydów na terenie Związku Radzieckiego [26]

Schindler korzysta w Krakowie ze swoich znajomości w Abwehrze

We wrześniu 1939 r., tydzień po zajęciu Polski przez Niemców, Oskar Schindler przyjechał do Krakowa. Jego zamiarem było ponowne rozwinięcie własnej firmy. Schindler mieszkał w Krakowie do 1944 r. Wszelkie działania Schindlera w Krakowie były uzależnione od jego znajomości i kontaktów w Abwehrze i w przemyśle zbrojeniowym. Dzięki tym znajomością Schindler otrzymywał zlecenia, które umożliwiły pracę w jego fabrykach w Krakowie i w Brünnlitz.

Przypisy

  1. Archiwum Federalne w Koblencji, N 1493, spuścizna Oskara Schindlera, s. 2.
  2. Patrz Crowe, s. 30 i n.
  3. Patrz powyżej przypis nr 6.
  4. Patrz s. 32 i n.; tam też znajdują się informacje o materiałach źródłowych dotyczących roli Oskara Schindlera w wywiadzie. Por. także list Oskar Schindlera do Fritza Langa z lipca 1951 r., przedruk w: Erika Rosenberg (wyd.), Ich, Oskar Schindler, Monachium 2000; patrz w szczególności s. 29 i n.
  5. Tamże s. 33.
  6. Tamże.
  7. Tamże
  8. W liście napisanym w 1951 r. do Fritza Langa Schindler argumentował w następujący sposób: ”Po pierwsze chcę zaznaczyć, że nie jestem Niemcem z terenów Rzeszy, lecz Niemcem z Kraju Sudeckiego, czyli Niemcem zdobycznym i że obecnie należę do milionowej armii wypędzonych z własnego kraju (doskonale pamiętam moją ucieczkę, poniżenie i krwawe okrucieństwa dokonywane przez czeski motłoch tak samo, jak pamiętam zbrodnie niemieckich „nadludzi” w stosunku do bezbronnych Żydów, Polaków, kobiet i dzieci).”. Przedruk listu w: Erika Rosenberg (wyd.), Ich, Oskar Schindler, Monachium 2000, s. 25-40, tutaj s. 26.
  9. David Crowe s. 34 i n.
  10. Patrz Crowe s. 34.
  11. Crowe s. 33 i n.
  12. Crowe s. 40 i n.; List Oskara Schindlera do Fritza Langa z lipca 1951 r., przedruk Erika Rosenberg, ibidem s. 28 i n.
  13. Crowe s. 34-57. W momencie kulminacyjnym kryzysu Kraju Sudeckiego rząd Beneša chciał za wszelką cenę zachować niepodległość Czechosłowacji. We wrześniu aresztowano szpiegów i przemytników broni. 12 i 13 września w niektórych częściach Moraw ogłoszono stan wojenny, który niebawem objął całe terytorium Czech i Moraw, a Partia Niemców Sudeckich została zdelegalizowana.
  14. Patrz David Crowe s. 61.
  15. Dr Gerlich do sądu okręgowego NSDAP w liście datowanym na 26 czerwca 1939 r., Reg. 4736/39 (Oskar Schindler), cytat według: David Crowe, Oskar Schindler, Frankfurt 2005, s. 65 . W liście z lipca 1951 r. do Fritza Langa Schindler napisał: „Ponadto chcę zauważyć, że nie byłem wysoko postawionym członkiem partii i że nawet nie miałem własnej legitymacji partyjnej, lecz jedynie kartkę klasyfikującą mnie jako kandydata do partii.”. Przedruk listu w: Erika Rosenberg (wyd.), Ich, Oskar Schindler. Die persönlichen Aufzeichnungen, Briefe und Dokumente. Monachium 2000, s. 26.
  16. David Crowe, ibidem, s. 66.
  17. Przyznaje to nawet sam Crowe; David Crowe ibidem s. 67 oraz s. 70.
  18. Parz David Crowe s. 70.
  19. List Oskara Schindlera do Fritza Langa, spuścizna Oskara Schindlera, przedruk w: Erika Rosenberg (wyd.), Ich, Oskar Schindler. Monachium 2000, s. 31 i n.
  20. List Oskara Schindlera do Fritza Langa, przedruk w: Erika Rosenberg (wyd.), Ich, Oskar Schindler. Monachium 2000, s. 26 i n.
  21. Tamże s. 27.
  22. Gerhard L. Weinberg, The Foreign Policy of Hitler´s Germany. Starting World War II, 1937-1939; Chicago, S. 538-560
  23. Także i w tym kontekście istnieje bardzo mało pewnych dowodów. Oskar Schindler Schindler Emilie/index.html Emilie Oskar Schindler Schindler Emilie Oskar Schindler twierdził, że mundur został odkupiony od polskiego żołnierza, a następnie wysłany do Berlina do poprawki krawieckiej por. [http://Oskar Schindler Schindler Emilie/index.html Emilie Schindler Schindler] Emilie] Schindler Schindler, In Oskar Schindler Schindlers Schatten. E.Schindler erzählt ihre Geschichte, aufgeschrieben von Erika Rosenberg; Kolonia 1996, s. 42. Jednak najprawdopodobniej te mundury pochodziły od polskich dezerterów.
  24. David Crowe, Oskar Schindler, Frankfurt 2005, s. 76. Niewytłumaczalny pozostaje fakt dlaczego Crowe (ibidem s. 67) w kontekście wejścia armii niemieckiej na teren Czech i Moraw twierdzi: “Jednak jego (tj. Oskara Schindlera) udział w tym przedsięwzięciu był mniejszy niż jego późniejsza współpraca w przygotowaniach do napaści na Polskę.“. Ani w przypadku zajęcia Czechosłowacji, ani w przypadku napaści na Polskę Oskar Schindler nie odegrał żadnej znaczącej roli.
  25. Przyznaje to także Crowe, jednak niestety nie wyciąga z tego żadnych wniosków, Crowe ibidem s. 80. Przyczyny dla których Crowe tak bardzo przejaskrawia rolę Schindlera jako agenta Abwehry są dla krytycznego historyka całkowicie niejasne. Crowe za często gubi się w szczegółach, traci pogląd całości zagadnień i pogrąża się w niezliczonych dygresjach. Przez to czytanie jego pracy staje się bardzo trudne. Por. także recenzje książki Crowe`a: http://www.geschichtsforum.de/f196/oskar-schindler-die-biographie-9568/ http://www.rezensionen.ch/buchbesprechungen/oskar_schindler/3821807598.html http://www.vorwaerts.de/nachrichten/der-tragische-held-oskar-schindler-rezension http://www.literaturkritik.de/public/rezension.php?rez_id=9145 http://www.berlinerliteraturkritik.de/index.cfm?id=10892 26. Patrz Crowe, ibidem ,s. 92; Raul Hilberg, Die Vernichtung der europäischen Juden, Tom 1; Frankfurt 1990; s.197 i n.; Richard C. Lukas, Forgotten Holocaust; The Poles under German Occupation, 1939-1944; Nowy Jork 1990 s. 3 i n.
  26. So Crowe, a.a.O., S. 92; Raul Hilberg, Die Vernichtung der europäischen Juden, Bd1; Frankfurt 1990; S.197f; Richard C. Lukas, Forgotten Holocaust; The Poles under German Occupation, 1939-1944; New York 1990; S. 3ff
Persönliche Werkzeuge