Rozdział 13: Ostatnie lata życia Schindlera
Aus PemperWiki
„Urodziłem się w Czechosłowacji i miałem wielu żydowskich przyjaciół. Z biegiem czasu uświadomiłem sobie, że mam tylko dwie możliwości do wyboru: albo całkowicie połączę się z Żydami i wraz z nimi będę narażał swoje życie albo zapomnę o nich i w ten sposób przyczynię się do ich śmierci. Wielu przeciwników nazistowskiego reżimu nie miało siły aby wytrwać w opozycji do samego końca i właśnie dlatego tak niewielu Niemców pomagało Żydom.“
– Mordechai Broder, cytat według D. Crowe, Oskar Schindler, Die Biographie, Berlin 2005, s. 661.
„Dzięki swojemu człowieczeństwu, swojej osobistej trosce o podopiecznych, dzięki gotowości do słuchania i znajdywania rozwiązań licznych problemów codziennego życia stał się dla ocalałych legendą na całe życie“
– Moshe Bejski, cytat według D. Crowe, Oskar Schindler, Die Biographie, Berlin 2005, s. 657
„Ujawnił się jako prawdziwy humanista, którym przecież był, jako człowiek pełen współczucia, którego dogłębnie poruszyło cierpienie bliźnich i który nie cofnął się przed niczym, aby zmniejszyć nasze cierpienia i ochronić nas na tyle, na ile było to możliwe w tej sytuacji. Nawet najobszerniejszy opis jego ludzkich działań nie może oddać pełni jego dobra (…). Postrzegam jako obowiązek w imieniu wszystkich ocalałych w Izraelu i w imieniu diaspory prosić Oskara Schindlera o wybaczenia za liczne przykrości, których – świadomie lub nieświadomie – staliśmy się przyczyną. Ponadto pragnę prosić naszego wybawcę i dobroczyńcę o wybaczenie za to, że mimo naszego zobowiązania wobec niego nie zrobiliśmy dla niego wystarczająco dużo. Mogliśmy zrobić o wiele więcej. Niech pamięć o nim będzie błogosławiona“
– Moshe Bejski, cytat według D. Crowe, Oskar Schindler, Die Biographie, Berlin 2005, s. 657
Schindler poznaje Ami Staehr
Po koniec lipca 1970 r. na plaży w Tel Awiw Oskar Schindler poznał kobietę, która się nim zaopiekowała i opatrzyła jego rany. Był to początek bardzo bliskiej relacji Schindlera z Ami Staehr[1]. Schorowany Schindler bardzo szybko stał się przyjacielem rodziny. Schindler zaprzyjaźnił się także z mężem Ami, Henrykiem Staehr. Często wspólnie wyjeżdżali, a z czasem Henryk został jednym z lekarzy Oskara. Nawet syn Ami Chris i żona Chrisa Tina nie mieli nic przeciwko romansowi ich matki z Oskarem, ponieważ wiedzieli, że ich ojciec wielokrotnie zdradzał ich matkę.[2]
Romans z Ami Staehr
Niebawem Ami Staehr została bliską przyjaciółką, zaufaną i pielęgniarką Schindlera. Opiekowała się nim podczas jego choroby w 173 r. w Izraelu. Ten okres należał do najszczęśliwszych w życiu Oskara.
Problemy zdrowotne
Mimo licznych problemów zdrowotnych (cukrzyca, problemy z nerkami, problemy z sercem, z dyskiem) Oskara para często podróżowała. Jednak wszystkie problemy okazały się mało znaczące w obliczu wylewu, którego Schindler doznał pod koniec 1973 r. Na skutek tego wylewu Schindler został prawostronnie sparaliżowany, jednak na szczęście zachował zdolność mówienia.
Zaangażowanie na rzecz Izraela
Lotte Schiffler stwierdziła niegdyś, że miłość Schindlera do Izraela była prawdziwą miłością jego życia. Do wylewu Schindler ściśle współpracował z Hebrajskim Uniwersytetem w Jerozolimie, jedną z najważniejszych uczelni w Izraelu. Szczególnie zależało mu na budowie centrum Trumana i powołaniu stypendium im. Oskara Schindlera. Jego główne zadanie polegało na pozyskiwaniu środków dla uniwersytetu. W 1967 r. pomógł w stworzeniu nowego kampusu. W styczniu 1972 r. Oskar Schindler został uhonorowany w Nowym Jorku za swoje zasługi na rzecz uniwersytetu i Izraela, a na rzecz stypendium Oskara Schindlera wpłacono 125.000 dolarów.[3] Schindler był bardzo poruszony i po niemiecku, w jidysz i po angielsku powiedział, dlaczego nie mógł inaczej postąpić: „Co mam wam powiedzieć? Jesteście moimi przyjaciółmi. Zrobiłbym to jeszcze raz, ponieważ nienawidzę okrucieństwa i braku tolerancji”. [4]
Stypendium Oskara Schindlera
Stypendium Oskara Schindlera jest przeznaczone dla studentów z biednych rodzin i istnieje do dnia dzisiejszego. 6 października 1973 r., w dniu pojednania Jom Kippur, Izrael został zaatakowany przez Egipt i Syrię. Ten atak w dniu pojednania zdenerwował Schindlera i jednocześnie wywołał zaniepokojenie o los jego żydowskich przyjaciół.[5] Ta reakcja obrazuje miłość Schindlera do Izraela. W obliczu tej miłości decyzja Schindlera o pozostaniu w Niemczech była dla jego żydowskich i niemieckich przyjaciół niezrozumiała. Była ona o tyle dziwna, że przecież Schindler chciał zostać pochowany właśnie w Izraelu. Ponadto komitet Schindlera w Izraelu pokrywał koszty przyjazdów Schindlera do tego kraju.
Stosunek Schindlera do Niemiec
W Niemczech Schindler musiał doświadczać wielu wyrzeczeń, mieszkał bardzo skromnie i samotnie. We Frankfurcie Schindler mieszkał w skromnym, zadymionym mieszkaniu nr 63 w domu przy dworcu głównym, Hauptbahnhof 4. Schindler urodził się jako Niemiec w Kraju Sudeckim i historia jego rodziny była związana z tym regionem – o tym zawsze pamiętał. „Jego powiązania z innymi Niemcami z Kraju Sudeckiego mieszkającymi we Frankfurcie oraz do grupy „Zwittauer Heimatrunde” były dla niego sposobem pamiętania o swojej przeszłości. A dzięki licznym znajomym z knajp i barów w dzielnicy dworcowej mógł się na chwilę oderwać od rzeczywistości. To właśnie tam mógł być po prostu Oskarem Schindlerem, mężczyzną który lubił się napić z innymi”. [6]
Kolejnym powodem pozostania w Niemczech mogła być obawa o utratę prawa do wypłaty renty. Schindler nie chciał być całkowicie finansowo uzależniony od uratowanych przez siebie Żydów. Jakub Sternberg uważał, że Schindler był wprawdzie zjudaizowanym chrześcijaninem, jednak od strony etnicznej, kulturalnej i społecznej nadal pozostał Niemcem. Schindler wolał być Niemcem mieszkającym w RFN niż „zjudaizowanym chrześcijaninem” mieszkającym w Izraelu.[7]
Śmierć Oskara Schindlera: żałoba i uznanie
Po ostatnim wylewie Oskar już nigdy nie powrócił w pełni do zdrowia. Z biegiem czasu jego stan zdrowia pogarszał się. Z uwagi na zły stan zdrowia Schindler przeszedł operację w szpitalu św. Bernwarda w Hildesheim. Przez cały tydzień, przed 24 września 1974 r., Schindler cierpiał na bóle stóp, miał problemy z oddychaniem, nie miał apetytu i nie mógł spać. W obliczu dolegliwości Schindlera lekarze zdecydowali o wszczepieniu mu rozrusznika serca. Podczas operacji Schindler zapadł w śpiączkę z której już się nie obudził. Oskar Schindler zmarł 9 października 1974 r. w wieku 66 lat. Jego organizm, nękany licznymi chorobami, nie był w stanie podołać kolejnemu wyzwaniu.
Pogrzeb i pamięć
Po śmierci Schindlera Ami Staehr popadła w głęboką depresję. Natychmiast po ogłoszeniu śmierci Schindlera Lotte Schiffler zlikwidowała jego mieszkanie we Frankfurcie i rozdała jego rzeczy. Część z nich zabrała ze sobą. W kolejnych tygodniach Ami zajęła się przygotowaniami do pogrzebu. Zgodnie z własnym życzeniem Schindler miał zostać pochowany w Izraelu.
Rekwiem we Frankfurcie
16 października 1974 r. we Frankfurcie odbyło się nabożeństwo żałobne dla Oskara Schindlera. Uczestniczyło w nim wielu znajomych i przyjaciół Schindlera: Bejski, Trautwein, dziekan miejski Monsignore Adlhoch, Walter Hesselbach i Heinrich Staehr. Wszyscy wspominali odważne i jedyne w swoim rodzaju działania Schindlera i wypowiadali się o nim w samych superlatywach. „To, co Oskar Schindler i jego żona wtedy zaczęli i przy czym wytrwali do końca wojny nie można wyrazić słowami i opisać w żadnej książce. (…) Wtedy do arki stworzonej przez Schindlera wsiadło ponad 1200 ludzi (dzisiaj i ich rodziny to grupa trzech do czterech tysięcy ludzi) i udało się do nowego świata. Do nowego świata? Do tysiąca nowych światów! Przecież Midrasz mówi: Kto ratuje jedno życie ludzkie, ten ratuje cały świat. A Schindlerowi i ich pomocnicy uratowali ponad tysiąc światów.” [8]
 |
|---|
Podczas mszy żałobnej przemawiał także Richard Rechen, który prowadził ciężarówkę podczas ucieczki Oskara I Emilii z Brünnlitz. Rechen powiedział, że Oskar Schindler był humanistą, który ryzykując własne życie „nie popłynął z nurtem nienawiści i okrucieństwa”. „Oskar Schindler uratował nie tylko nasze życie, lecz uratował także nasze dusze. Dzięki jego pomocy nie straciliśmy wiary w ludzi. On udowodnił, że istnieją chrześcijanie i jak Samarytanin, obmywają winem i olejem rany tych, którzy znaleźli się wśród zbójów. Oskarze, ty byłeś tym Samarytaninem! Twoim życzeniem było, aby znaleźć ostatni odpoczynek w świętym mieście Jerozolimie. Obiecujemy ci, że zrobimy wszystko co w naszej mocy, aby spełnić to życzenie.” [9]
Pogrzeb w Jerozolimie
24 października ciało Schindlera zostało przewiezione do Jerozolimy. Cztery dni później w Kościele Zbawiciela w Jerozolimie odbyła się msza żałobna w której uczestniczyło 400 Żydów uratowanych przez Schindlera, przedstawiciele Uniwersytetu Hebrajskiego i wiele innych, ważnych osobistości. Schindler spoczął na cmentarzu Franciszkanów na górze Syjon. Jedną z osób niosących trumnę był Mordechaj Broder. Na pytanie dziennikarza dlaczego pobożny Żyd z jarmułką na głowie wchodzi do chrześcijańskiego kościoła i niesie trumnę na której widnieje krzyż odpowiedział: „To była trumna człowieka, który mnie uratował i który uratował także wielu innych. Nie ma wielu ludzi takich jak on i było to moim obowiązkiem. Byłe szczęśliwy, że mogłem to uczynić i wydaje mi się, że zrobiłem to na polecenie Boga”. [10]
Na prośbę Jad Waszem Mosze Bejski wygłosił mowę pogrzebową. Bejski powiedział, że czyny Schindlera były jedyne w swoim rodzaju. Wystarczy przypomnieć ratunek 300 kobiet z Auschwitz. Uratowanie 1200 ludzi z objęć śmierci zapewniło mu jedno z pierwszych miejsc wśród „sprawiedliwych wśród narodów świata”. Jednak Schindler był nie tylko wybawcą: „Dzięki swojemu człowieczeństwu, swojej osobistej trosce o podopiecznych, dzięki gotowości do słuchania i znajdywania rozwiązań licznych problemów codziennego życia stał się dla ocalałych legendą na całe życie.” [11]
W szczególności Bejski wspominał o uratowaniu Żydów z Goleszowa: „Ujawnił się jako prawdziwy humanista, którym przecież był, jako człowiek pełen współczucia, którego dogłębnie poruszyło cierpienie bliźnich i który nie cofnął się przed niczym, aby zmniejszyć nasze cierpienia i ochronić nas na tyle, na ile było to możliwe w tej sytuacji. Nawet najobszerniejszy opis jego ludzkich działań nie może oddać pełni jego dobra (…). Postrzegam jako obowiązek w imieniu wszystkich ocalałych w Izraelu i w imieniu diaspory prosić Oskara Schindlera o wybaczenia za liczne przykrości, których – świadomie lub nieświadomie – staliśmy się przyczyną. Ponadto pragnę prosić naszego wybawcę i dobroczyńcę o wybaczenie za to, że mimo naszego zobowiązania wobec niego nie zrobiliśmy dla niego wystarczająco dużo. Mogliśmy zrobić o wiele więcej. Niech pamięć o nim będzie błogosławiona.” [12]
Dzisiaj grób Schindlera należy do najsłynniejszych grobów w Jerozolimie. Na jego nagrobku widnieje informacja o tym, czego dokonał Oskar Schindler. Na nagrobku Schindlera znajduje się następujący napis po niemiecku i po herbajsku: „Oskar Schindler. 28.04.1908-9.10.1974. Niezapomniany wybawca 1200 prześladowanych Żydów”.
| Rede von Nachum Manor am 31. Todestag Schindlers vor dessen Grab in Jerusalem |
|---|
PO ŚMIERCI SCHINDLERA
W listopadzie 1975 r. wyemitowano pierwszy, dłuższy reportaż dotyczący osoby Oskara Schindlera pod tytułem „Żydzi nazywają go ojcem Courage. W reportażu wypowiadali się także Emilia Schindler, Mietek Pemper i Jakub Sternberg. Współproducentem tego reportażu była telewizja izraelska, a reportaż był emitowany także w angielskiej BBC i amerykańskiej NBC.
Arka Schindlera
Ten reportaż przyczynił się do zachowania żywej pamięci o Oskarze Schindlerze. Miał on duże znaczenie w szczególności dla Żydów uratowanych przez Schindlera, którzy stali się głównym źródłem informacji dla pisanej przez Thomasa Keneallyego biograficznej powieści „Schindlers Ark”. Do napisania tej powieści zainspirował Keneallyego Leopold Page. Pag stał się doradcą autora i towarzyszył mu w podróżach do Europy i do Izraela w taki sam sposób, jak niegdyś towarzyszył Goschowi i Howardowi Kochowi. W 1982 r. Keneally otrzymał za swoją powieść Booker Prize for Fiction, najważniejszą nagrodę literacką w Wielkiej Brytanii. Dzięki tej książce czyny Schindlera nie popadły w zapomnienie. Dzięki możliwości wglądu w dokumenty pozostawione przez Mietka Pempera możemy stwierdzić, że w okresie od 23 stycznia 1982 r. do 1 marca 1983 r. Pemper redagował tę książkę i na 20 kartkach formatu A4 zapisywał bardzo dokładnie wszelkie korekty i propozycje zmian w książce. [13] Jednak najprawdopodobniej Keneally nie zaakceptował wszystkich korekt Pempera. Wskazuje na to fakt, iż Pemper na mocy tymczasowego zarządzenia zabronił Keneallyemu aby wymienił go w przedmowie.
Korekty Mietka Pempera do książki Thomasa Kenealyego (PDF)
Steven Spielberg, Lista Schindlera i Emilie Schindler
Steven Spielberg, który początkowo nie był skłonny do ekranizacji książki Thomasa Keneallyego, stworzył film pod tytułem „Lista Schindlera”, który przyniósł mu wiele nagród i przyczynił się do tego, że Oskar Schindler stał się znany na całym świecie. Na prośbę Keneallyego Mietek Pemper dokładnie sprawdził jego książkę. Korekty Pempera udostępniliśmy online. Korekty Pempera świadczą o jego niebywałej staranności i dbałości o prawdziwe przedstawianie faktów.[14]
Początkowo Spielberg chciał przekazać ten projekt sowim kolegom: Billy Wilderowi, Romanowi Polańskiemu, Sindey Pollackowi bądź Martinowi Scorcese. Jednak, gdy Steven Zallian napisał nowy scenariusz, Spielberg zdecydował się osobiście przejąć pieczę nad produkcją tego filmu. W grudniu 1993 r. „Lista Schindlera” została pokazana w amerykańskich kinach. Film został 11 razy nominowany do nagrody Academy Award i otrzymał 7 Oskarów: za najlepszy film, za najlepszego reżysera, za najlepszą scenografię, za muzykę, zdjęcia, kostiumy i scenariusz. W kolejnych 10 latach „Lista Schindlera” zarobiła 321 milionów dolarów, a Spielberg zarobił na tym filmie 65 milionów dolarów.[15] Swoje zyski Spielberg przekazał dwóm fundacjom założonym przez siebie.[16]
Mietek Pemper Korrekturen zum Buch von Thomas Keneally (pdf)
Reakcja Emilii na sławę Oskara
W obliczu tak niebywałego sukcesu filmu Emilia Schindler zdecydowała się publicznie zaatakować swojego męża, Keneallyego i Spielberga. Ponadto Emilia, która stała się nagle sławna dzięki filmowi, wykorzystała swoją sławę aby na ramach różnych tabloidów publicznie zniesławić Oskara i pomniejszyć wagę jego czynów. Często krytykowała i obrażała Schindlera, a nawet przypisała wyłącznie sobie fakt uratowaniu wszystkich Żydów. W przeciwieństwie do tych publikacji znajdują się wypowiedzi Emilii w jej pamiętniku opublikowanym z pomocą Eriki Rosenberg. W tej książce wypowiada się nostalgicznie i melancholijnie o swoim zmarłym mężu i wybacza mu wszystkie psychiczne cierpienia, których doświadczyła przez niego w swoim życiu. Mimo, iż dzięki filmowi Spielberga Emilie Schindler stała się znaną osobistością i spotkała się np. z prezydentem Clintonem czy papieżem Janem Pawłem II., to jednak nigdy nie wyszła z cienia swojego męża. Na ścianie domu rodzinnego Schindlera została umieszczona tablica pamiątkowa, a w 1994 r. został nakręcony kolejny film dokumentalny pod tytułem "Oskar Schindler, Retter und Lebemann" („Oskar Schindler, wybawca i salonowiec”).
Kłótnia o walizkę Schindlera
Schindler osobiście przyniósł walizkę pełną różnych dokumentów do rodziny Staehrów. Ami Staehr przechowywała tę walizkę na poddaszu swojego domu w Hildesheim. Szanując prośbę swojego męża nigdy jej nie otwierała. Po śmierci Heinricha Staehra jego syn, Chris, odkrył walizkę i zabrał ją ze sobą do Stuttgartu. Kilka miesięcy później Chris Staehr skontaktował się z Mosze Bejskim i zdecydował o przekazaniu całej walizki do Jad Waszem. Z uwagi na chorobę żony termin przekazania walizki musiał ulec zmianie. Ponadto zbliżały się urodziny Schindlera i Chris chciał napisać artykuł do gazety wspominający o znalezisku. W tym celu skontaktował się z redaktorem gazety Stuttgarter Nachrichten.
| Walizka Schindlera – kopia broszury, która ukazała się na łamach gazety Stuttgarter Zeitung |
|---|
Publikacja w gazecie Stuttgarter Zeitung
Dokumenty znajdujące się w walizce zostały przejrzane przez Stefana Brauna i Claudię Keller. Po napisaniu artykułu udało im się przekonać redaktora naczelnego gazety Stuttgarter Zeitung dr Uwe Vorköttera do publikacji serii artykułów poświęconych tym dokumentom. Artykuły pojawiały się w okresie od 16 do 26 października, a ponieważ przyjęto, że opierają się na oryginalnej „liście”, bardzo szybko stały się światową sensacją..
Skarga Emilii Schindler
Po publikacji Emilia Schindler poleciła Erice Rosenberg, aby udała się do Niemiec i zabrała walizkę, którą traktowała jako prawomocną spuściznę po swoim mężu. Po wielomiesięcznym sporze prawnym Archiwum Federalne w Koblencji wysłało jednak walizkę do Jad Waszem. Od tego czasu dokumenty znajdują się w Jad Waszem. W Archiwum Federalnym w Koblencji zachowały się mikrofilmy dokumentujące spuściznę Oskara Schindlera. Oskar Schindler chciał, aby dokumenty z jego walizki były przechowywane w Domu Historii Republiki Federalnej Niemiec (Haus der Geschichte der Bundesrepublik). Dzięki staraniom gimnazjum im. Paula Klee z Gersthofen od 2008 r. wszystkie dokumenty z walizki Oskara Schindlera są udostępnianie w wersji cyfrowej i są dostępne dla każdego.
Śmierć Emilii Schindler
Podczas kolejnych przyjazdów do Republiki Federalnej Niemiec Emilia Schindler dostała dwóch wylewów. Już nigdy nie powróciła do zdrowia. 5 października 2001 r. zmarła w wieku 94 lat w Strausberg koło Berlina i spoczęła na cmentarzu w Waldkraiburg na Bawarii.
Przypisy
- ↑ .Oskar Schindler hatte in seinem Leben sehr viele Freundinnen gehabt, aber wirklich bedeutsam für ihn waren aber nur die Ehe mit Emilie Schindler und die Beziehungen mit Marta – Eva Kich Scheuer, seiner Geliebten während des Krieges, zu Gisa Schein und zu Ami Staehr, zu erwähnen wäre auch die Beziehung zu Herta Kluge, seiner Freundin und Sekretärin in den 60-er Jahren. Im vorgerückten Alter suchte Oskar Schindler die Nähe eher reiferer Frauen, so D. Crowe,Oskar Schindler. Die Biographie, Berlin 2005; S. 641. Die Tatsache, dass er Frauen nie länger halten konnte, lag daran, dass er Alkohol im Übermass zu sich nahm. Noch kurz vor seinem Tod trank er zwischen zwei und vier Cognacs und rauchte über 20 Zigaretten.
- ↑ Nach dem Tod Schindlers kamen sich Ami und Heinrich Staehr wieder näher und führten bis zu Amis Tod im Jahre 1988 eine glückliche Ehe, so D.Crowe, S. 643
- ↑ Nach seinem Tod wurde eine Gedenktafel auf dem Universitätsgelände angebracht und eineOskar Schindler Büste im Truman Institut aufgestellt.
- ↑ Irving Spiegel, Jews Here Honor West German Who Who Rescued 1,400 in Nazi Era, in: New York Times, January 9th, 1972, p.24
- ↑ Golda Meir, die israelische Ministerpräsidentin, sprach vom Yom Kippur Krieg als einem nationalen Trauma.
- ↑ So David Crowe, S. 649
- ↑ Nach Crowe, S. 650
- ↑ Predigt Dr. Dieter Trautwein, 16. Oktober 1974, zitiert nach D. Crowe, S. 654
- ↑ Richard Rechen, zitiert nach: D. Crowe, a.a.O., S. 655
- ↑ Mordechai Broder, zitiert nach D.Crowe, a.a.O., S. 661
- ↑ Moshe Bejski, zitiert nach D. Crowe, a.a.O., S. 657
- ↑ Moshe Bejsik, ebenda.
- ↑ Mietek Pemper, Anmerkungen zum Buch von Thomas Keneally, 23.Januar 1982 bis 1. März 1983
- ↑ Mietek Pemper,Korrekturen zum Buch von Thomas Keneally,23.1.1982 bis 1.3.1982. Sämtliche Verbesserungen befinden sich im Archiv unter Dokumente Pemper und in der nebenstehenden pdf.Datei
- ↑ So D. Crowe, a.a.O., S. 667
- ↑ Es handelt sich um die Förderung jüdischen Lebens in den USA (Righteous Person Foundation) und den Survivors of the Shoa visual History Foundation zum Aufbau eines Videoarchives mit Zeitzeugen von 50 000 Überlebenden weltweit.
Kapitel 1: Der junge Schindler • Kapitel 2: Agent der Abwehr • Kapitel 3: Schindler in Krakau • Kapitel 4: Schindlers Wandel • Kapitel 5: Die Emalia als Nebenlager des Arbeitslagers • Kapitel 6: Oskar Schindler als Kurier • Kapitel 7: Verlagerung der Fabrik nach Brünnlitz • Kapitel 8: „Schindlers Liste“ • Kapitel 9: Brünnlitz • Kapitel 10: Schindler in Deutschland • Kapitel 11: Auswanderung nach Argentinien und Rückkehr • Kapitel 12: Das Filmprojekt über Oskar Schindler • Kapitel 13: Schindlers letzte Jahre
